Door Susanne Duijvestein, sustainable uitvaartbegeleider van Bijafscheid
Hoe schrijf je een goede speech voor een begrafenis? Waar begin je? Hoe pak je het aan? Een ding is zeker, het proces ziet er niet zo geordend uit zoals hierboven.
Een paar dagen. Hooguit een week. In die korte tijd moet je een speech hebben. Over iemands leven, wat iemand voor jou betekend heeft, wat zijn of haar boodschap aan de wereld was. Aan jou de taak om dit op papier te zetten en voor te dragen. En dan ook nog eens voor een grote groep mensen die je misschien maar deels kent.
Hoe ga je dit in hemelsnaam doen?
1. Maak het jezelf niet te moeilijk
Met dat het idee dat het in één keer een goed lopend verhaal moet zijn. Je gaat heel veel omgooien en schaven. Dus begin gewoon met ruwe tekst. Pas als je de verschillende onderdelen hebt bedacht, ga je volgorde bepalen en een samenhang en opbouw creëren.
2. Laat je hart spreken
Of anderen onder de indruk zijn van een intelligent verhaal of niet, doet er niet toe. Daar doe je het namelijk niet voor. Jij hebt iets te zeggen, vanuit je hart. Dat is een andere taal dan hoofd-taal.
3. Verzamel jouw herinneringen
De mooiste, grappigste, eigenaardigste, de typische. Neem de tijd om deze herinneringen op te halen, en doe dat bij uitstek samen met anderen. Pot thee, fles wijn, een wandeling door het groen, samen door de spullen, samen fotoalbums bekijken.
4. Vertel een anekdote
De meest ontroerende speeches die ik meemaak, zijn opgebouwd uit anekdotes van die herinneringen. Hoe zintuiglijker beschreven, hoe meer deze tot de verbeelding spreken, hoe beter. Het mooie van anekdotes is dat je er humor in kwijt kunt, want een glimlach (of harde lach!) mag er echt zijn bij een begrafenis. Een goede anekdote vertellen is wel een kunst: het moet over jouw eigen persoonlijke herinnering gaan, houd het kort, dik een beetje aan maar overdrijf niet te veel en laat goed duidelijk worden wat de kern van jouw boodschap is: wat zegt de anekdote over hem of haar?
5. Eerlijkheid is helend
Over de doden niks dan goeds. Maar wat als de waarheid over iemand niet alleen maar mooi is? Ga de minder mooie kant niet uit de weg, zegt de Amerikaanse death doula Sarah Kerr. Zeker als dat voor de mensen in de zaal belangrijk is, om de verhalen te herkennen en een compleet en kloppend beeld van iemand te zien. Eerlijkheid is helend, zij het met liefde. Natuurlijk moet het geen uitgebreide uiteenzetting van tekortkomingen zijn, een respectvolle duiding of een knipoog is voldoende.
6. Levensverhaal
Misschien ben je zelf de aangewezen persoon, misschien iemand anders, maar het kan mooi zijn als één iemand tijdens de ceremonie het levensverhaal vertelt. Dit helpt om een compleet beeld van het leven van de overledene te vormen. Het mooie van een levensverhaal is dat je hier na de begrafenis ook nog iets mee kunt, zoals een boekje of wellicht een 'documentaire' voor jullie zelf.
7. Geef jezelf de rust
Ga op een plek schrijven die je fijn vindt, neem pauzes, leg het even weg, geef jezelf de rust. Je zult niet de eerste zijn die de speech de nacht voor de uitvaart pas afschrijft.
8. Aan wie vertel je?
Wil je iets zeggen aan de mensen in de zaal, of juist aan degene die is overleden? Maak hierin een keuze om je boodschap richting te geven.
9. Wat ik je nog wil zeggen
Was er iets wat je hem of haar nog had willen zeggen? (Wees voorbereid op tranen.)
10. De naloop op liefde
Ten slotte. Als je verhaal vorm heeft gekregen, loop het dan nog met al je aandacht na op dat het vanuit liefde, respect en compassie is geschreven. Liefde is wat overwint.
Wist je dat er mensen zijn die van het schrijven van levensverhalen en speeches hun vak van hebben gemaakt? Twee vrouwen die dit heel erg goed kunnen, zijn Karien Hermanns en Klazien Kruisheer. Zij zijn de besten (vind ik) in het ophalen en opschrijven van een levensverhaal. Het vertellen ervan doe je zelf, tenzij je dat hen ook wilt laten doen.