door Eva de Vor
Afgelopen december was het 20 jaar geleden toen Eva haar vader verloor aan de gevolgen van leukemie. Zelfs na ernstige ziekte is de dood een onverwachte bezoeker. Zij omschrijft het verdriet van haar overleden vader als een reis van 20 jaar. Uiteindelijk heeft ze in haar verdriet een kalme vrede kunnen vinden.
Toen het gebeurde
Afgelopen december was het 20 jaar geleden toen ik mijn vader verloor aan de gevolgen van leukemie. Zelfs na ernstige ziekte is de dood een onverwachte bezoeker. Zelfs na het wachten op de dood om een einde te maken aan het lijden. Hij bezoekt ons of te vroeg, of te laat. Als het aankomt op de dood, bestaat er niet zoiets als het juiste moment of het juiste tijdstip.
Ik herinner me de dag dat we hem begroeven. Sneeuwvlokken daalden uit de hemel neer en een seconde lang, temidden van de chaos en de wanhoop, was daar die witte wereld, sereen en puur.
Nog steeds kan ik me herinneren hoe onwerkelijk het voelde en hoe verpletterd en verloren ik was. Ik kon geen woord uitbrengen toen ik een gedicht wilde voordragen op zijn begrafenis; er waren slechts tranen en rauw verdriet. Twee dagen later zou zijn verjaardag zijn geweest. Maandenlang dacht ik dat ik mijn vader zag op plaatsen waar hij niet kon zijn. Ik zag hem voorbijgaan, maar het was hem niet. Ik zag dat het leven immens kwetsbaar was.
Het vinden van mijn weg door het verdriet, heeft mij een flinke dosis empathie gebracht. Ik heb ervaren wat het betekent om te rouwen, hoe het voelt om ’s ochtends wakker te worden en het onmogelijk blijkt om de naweeën van de nachtmerrie, waarin ik mij bevind, van mij af te spoelen. Ik heb geleerd om rouw te begrijpen, maar het betekent niet dat ik altijd weet hoe hierop juist te reageren, mocht er al zoiets bestaan als een “juiste manier”.
Toch kunnen we een zwaar verlies dragen, iets wat we nooit eerder voor ogen hebben kunnen houden. We zullen door de droefheid heen gaan; we nemen drie stappen vooruit en twee stappen terug.
De reis van rouw
Woorden schieten mij vaak tekort wanneer iemand mij verteld over het verlies van een geliefde. Soms kan verdriet alleen beantwoord worden door een stille omhelzing, omdat de pijn te diep is om te bevatten en te zwaar is om te dragen.
Toch kunnen we een zwaar verlies dragen, iets wat we nooit eerder voor ogen hebben kunnen houden. We zullen door de droefheid heen gaan; we nemen drie stappen vooruit en twee stappen terug. We zullen door het verdriet heen de verschijning van een onverwachte glimlach zien. We zullen door het chaotische slagveld, dat leven en dood omvat, heen stappen. Misschien niet altijd stoutmoedig, maar wel met het vermogen te kunnen aanvaarden.
Rouw verliest zijn scherpe kantjes totdat ze zachter wordt en een deel van ons wordt, waarin het verdriet een thuis vindt. Ik voel dat de pijn een thuis in mij heeft gevonden, want het is een plaats van troost, warmte en dankbaarheid geworden. Het is niet langer een plek, die geregeerd wordt door paniek en chaos.
Het heeft 20 jaar geduurd, alvorens ik in het verlies van mijn vader een kalme vrede heb kunnen vinden. Zijn gezicht verschijnt op momenten wanneer de wereld om me heen schittert en zonder zorgen is. Wanneer ik fiets door de groene velden, de zon op mijn rug, en ik helemaal alleen ben. Wanneer ik mijmer, terwijl ik schrijf. Wanneer ik met mijn moeder, broer en zus wijn drink en we gesprekken hebben over wie wat deed, waar en wanneer, en ieder van ons een totaal andere versie van het verhaal heeft.
Ik zie hem lachen.
Het heeft 20 jaar geduurd, alvorens ik in het verlies van mijn vader een kalme vrede heb kunnen vinden.
Twintig jaar verstreken
Twintig jaar zijn verstreken en toch is het zo dichtbij, ondanks de landsgrenzen die ik vooralsnog heb gepasseerd. Mijn vader reist mee, waar ik ook heen ga.
We zijn sterker dan we denken. We zijn veerkrachtig, we zijn tot zoveel in staat. In onzekere tijden moeten we onszelf hieraan herinneren, want het helpt ons om onze geest gezond te houden. We moeten niet bang zijn om te vragen om ondersteuning wanneer we voelen dat er niemand is om ons verdriet mee te delen. We moeten het taboe op rouw en dood doorbreken.
In dit menselijke bestaan, waarin het bewust rustig en eenvoudig leven een uitzondering is, zouden we de tijd moeten nemen om te rouwen en we zouden ons niet moeten schamen voor het ruimschoots nemen van die tijd. Wees niet bang om je ouder of vriend te vragen hoe hun hart is na een zwaar verlies, zelfs nadat veel tijd verstreken is. Jazeker, dood is onderdeel van het leven, maar het zou niet het einde van het gesprek moeten zijn, zoals dat meestal gaat wanneer iemand ons deze woorden meegeeft.
In Westerse culturen worden we verondersteld om snel over ons verdriet heen te stappen. Hoe eerder we ons normale leven weer oppakken, hoe beter. En niemand vraagt ons meer naar ons verlies.
Dood is dood. De manier waarop we omgaan met de dood in dit leven zou op wel wat meer empathie en begrip mogen rekenen, ook jegens onszelf.
We kunnen onze wonden niet helen wanneer we gehaast zijn en niet goed voor onszelf en elkaar zorgen. Het heeft tijd en geduld en compassie nodig. We zouden ons dit elkaar moeten toewensen. Het is niets om ons voor te schamen.
In Westerse culturen worden we verondersteld om snel over ons verdriet heen te stappen. Hoe eerder we ons normale leven weer oppakken, hoe beter.
Zeker, de manier waarop we met de dood omgaan is persoonlijk en is afhankelijk van onze tradities en culturen, maar niemand kan van de dood gered worden, en daarom is het nu juist iets heel universeels. Gelijk aan dood, gaat compassie voorbij grenzen, culturen en tradities.
In tijden van rouw, is het meer dan ooit belangrijk om open over het omgaan met verdriet te zijn, voor elkaar te zorgen en ons in de ander in te leven. Het maakt ons, als mensen, completer en mooier. In een wereld waarin landen in brand staan en we niet schijnen te bevatten hoe we ze moeten redden van de totale ondergang, laten we dit alsjeblieft niet vergeten.